Trong những năm qua ngành Y tế có nhiều nỗ lực trong phục vụ thuốc chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân. Thuốc là một phần không thể thiếu trong đời sống, chúng có ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe của mỗi cá nhân nói riêng và cộng đồng nói chung.
Dược lâm sàng là hoạt động thực hành thuộc lĩnh vực khoa học sức khỏe, trong đó người dược sĩ thực hiện vai trò tư vấn về thuốc cho thầy thuốc, giúp tối ưu hóa phác đồ điều trị; đồng thời thực hiện vai trò cung cấp thông tin, tư vấn, hướng dẫn sử dụng thuốc an toàn, hợp lý, hiệu quả cho cán bộ y tế và cho người bệnh.
Để sử dụng thuốc hiệu quả, an toàn, góp phần vào sự thành công của điều trị bệnh, việc có được các thông tin thuốc chính xác, đầy đủ là rất quan trọng. Thông tin thuốc là một lĩnh vực chuyên biệt của Dược lâm sàng; cung cấp thông tin thuốc là nhiệm vụ cơ bản của người dược sĩ, một trong những mục tiêu hàng đầu trong công tác điều trị. Ngày nay, sự phát triển mạnh mẽ không ngừng của khoa học và công nghệ đã tạo nên sự bùng nổ thông tin trong kỷ nguyên mới. Cùng với sự phát triển đó, trình độ chuyên môn và nhận thức của cán bộ y tế ngày càng được nâng cao góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thông tin thuốc của người dược sĩ nhưng đồng thời cũng đưa ra những thách thức rất lớn trong việc xử lý và cung cấp những thông tin thuốc chính xác, kịp thời.
Tại Việt Nam, công tác dược lâm sàng nói chung và thông tin thuốc còn ở giai đoạn sơ khai và còn gặp nhiều khó khăn. Tại các cơ sở khám chữa bệnh, hoạt động chủ yếu là cấp phát thuốc. Công tác dược lâm sàng cũng như sự tư vấn, trao đổi về thông tin thuốc, sử dụng thuốc giữa dược sĩ và người bệnh còn hạn chế. Trong khi đó, hoạt động trả lời câu hỏi, cung cấp thông tin thuốc cho cán bộ y tế còn lồng ghép với công tác dược lâm sàng, dược sĩ làm nhiệm vụ thông tin thuốc còn phải kiêm nhiệm, khiến cho hoạt động thông tin thuốc chưa được thực hiện bài bản.
Bệnh viện Tâm thần tỉnh Quảng Ngãi được thành lập vào năm 2008, là một trong những bệnh viện chuyên khoa hạng 2 tại tỉnh Quảng Ngãi đang từng bước nâng cao công tác dược lâm sàng, thông tin thuốc để phục vụ chăm sóc sức khỏe nhân dân. Với đặc thù là bệnh viên chuyên khoa tâm thần kinh, tuy chủng loại thuốc không quá nhiều so với các bệnh viện hạng 2 trong toàn tỉnh, nhưng có nhiều bệnh nhân mạn tính phải sử dụng thuốc trong thời gian dài, hoặc có khi đến suốt đời; mặt khác đối với một số bệnh nhân trong tình trạng đa bệnh lý hoặc không tuân thủ điều trị hoặc lạm dụng thuốc…thì việc sử dụng thuốc để đạt hiệu quả điều trị tối ưu là nhiệm vụ trọng tâm của bệnh viện. Do đó công tác dược lâm sàng, thông tin thuốc là một trong những nhiệm vụ quan trọng của khoa Dược bệnh viện hiện nay.
Khoa Dược của Bệnh viện Tâm thần gồm có 08 dược sĩ (1 dược sĩ chuyên khoa I Dược lâm sàng, 1 dược sĩ đại học, 1 dược sĩ cao đẳng, 5 dược sĩ trung cấp), trong đó có 2 nhân sự chính làm công tác dược lâm sàng, thông tin thuốc. Hàng năm, các dược sĩ tham gia công tác dược lâm sàng, thông tin thuốc được học các lớp tập huấn về dược lâm sàng và được cấp các chứng nhận Sở Y tế tỉnh Quảng Ngãi cấp; ngoài ra còn tham dự một số hội thảo khoa học, lớp học chuyên đề về các thuốc chuyên khoa thần kinh.
Khoa Dược đã được trang bị có hệ thống máy vi tính, nối mạng internet, máy in, tài liệu, sách, báo, tạp chí…phục vụ cho công tác dược lâm sàng, thông tin thuốc.
Hội đồng thuốc và điều trị đã thành lập các tiểu ban xây dựng danh mục thuốc và giám sát sử dụng thuốc trong bệnh viện, tiểu ban giám sát sử dụng kháng sinh và theo dõi sự kháng thuốc của vi khuẩn gây bệnh thường gặp, tiểu ban xây dựng hướng dẫn điều trị, tiểu ban giám sát ADR và sai sót điều trị, tiểu ban giám sát thông tin thuốc... tạo sự phối hợp giữa bác sĩ, điều dưỡng, dược sĩ trong các công tác điều trị nói chung và tạo thuận lợi cho hoạt động dược lâm sàng, thông tin thuốc nói riêng.
* Một số nhiệm vụ trong công tác dược lâm sàng, thông tin thuốc đang được triển khai tại bệnh viện
- Phân tích, đánh giá tình hình sử dụng thuốc;
- Tư vấn trong quá trình xây dựng danh mục thuốc của đơn vị, đưa ra ý kiến hoặc cung cấp thông tin dựa trên bằng chứng về việc thuốc nào nên đưa vào hoặc bỏ ra khỏi danh mục thuốc để bảo đảm mục tiêu sử dụng thuốc an toàn, hợp lý và hiệu quả;
- Xây dựng các quy trình chuyên môn liên quan đến sử dụng thuốc như hướng dẫn điều trị, quy trình kỹ thuật của bệnh viện…
- Phối hợp với Hội đồng Thuốc và Điều trị xây dựng quy trình giám sát sử dụng đối với các thuốc trong danh mục bao gồm các thuốc có khoảng điều trị hẹp; thuốc có nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng;
- Hướng dẫn và giám sát việc sử dụng thuốc trong bệnh viện;
- Thông tin thuố c cho người bệnh và cán bộ y tế : cập nhật thông tin sử dụng thuốc, thông tin về thuốc mới, thông tin cảnh giác dược gửi đến cán bộ y tế và đến người bệnh bằng nhiều hình thức khác nhau như: trực tiếp, văn bản, bảng tin bệnh viện, thư điện tử, trang thông tin điện tử;
- Tập huấn, đào tạo về dược lâm sàng: dược sĩ lâm sàng lập kế hoạch, chuẩn bị tài liệu, cập nhật kiến thức sử dụng thuốc cho bác sĩ, dược sĩ, điều dưỡng viên, kỹ thuật viên tại bệnh viện và cho các tuyến.
- Báo cáo định kỳ hằng tháng, hằng quý, hằng năm và báo cáo đột xuất theo yêu cầu của Ban Giám đốc, Hội đồng Thuốc và Điều trị về công tác sử dụng thuốc trong buổi họp của Hội đồng Thuốc và Điều trị hoặc buổi giao ban của đơn vị, có ý kiến trong các trường hợp sử dụng thuốc chưa phù hợp;
- Theo dõi, giám sát phản ứng có hại của thuốc và là đầu mối báo cáo các phản ứng có hại của thuốc tại đơn vị theo quy định hiện hành;
- Thực hiện các hoạt động, công trình nghiên cứu khoa học, vấn đề cải tiến chất lượng và nâng cao hiệu quả công tác dược lâm sàng, nghiên cứu sử dụng thuốc trên lâm sàng;
- Tham gia hội chẩn chuyên môn về thuốc
- Tham gia bình ca lâm sàng định kỳ tại khoa lâm sàng, tại bệnh viện;
- Giám sát chặt chẽ việc tuân thủ quy trình sử dụng thuốc đã được Hội đồng Thuốc và Điều trị thông qua và Giám đốc bệnh viện phê duyệt;
- Hướng dẫn sử dụng thuốc cho điều dưỡng viên.
- Phối hợp với bác sĩ điều trị để cung cấp thông tin tư vấ n cho người bệnh về những điều cần lưu ý trong quá trình sử dụng thuốc.
* Bệnh viện Tâm thần đã thành lập đơn vị thông tin thuốc thường trực thuộc khoa Dược, hoạt động dưới sự giám sát của Hội đồng thuốc và điều trị và Ban giám đốc bệnh viện nhằm tư vấn, cung cấp thông tin thuốc cho Hội đồng thuốc và điều trị, cán bộ y tế trong khoa Dược, các khoa lâm sàng và cận lâm sàng. Giám đốc bệnh viện có trách nhiệm quản lý, chỉ đạo hoạt động thông tin thuốc trong bệnh viện. Trách nhiệm này được thực hiện thông qua đơn vị thông tin thuốc của bệnh viện
- Nhiệm vụ của đơn vị thông tin thuốc: Thu thập, tiếp nhận thông tin thuốc; Cung cấp thông tin thuốc nhằm đảm bảo sử dụng thuốc an toàn, hợp lý trong phạm vi bệnh viện; Thu thập, tổng hợp, báo cáo phản ứng có hại của thuốc tới Hội đồng thuốc và điều trị của bệnh viện, Trung tâm Quốc gia/Trung tâm khu vực về thông tin thuốc và theo dõi phản ứng có hại của thuốc; Các vấn đề khác có liên quan đến thông tin thuốc.
- Nội dung hoạt động thông tin thuốc:
+ Tổ chức thông tin thuốc để phổ biến, theo dõi, tuyên truyền sử dụng thuốc an toàn, hợp lý và hiệu quả, gửi bản tin thông tin thuốc gửi xuống cho khoa lâm sàng, tập san về thông tin thuốc.
+ Thông tin về thuốc: tên thuốc, hoạt chất, liều dùng, liều độc, quá liều; hiệu chỉnh liều cho các đối tượng người bệnh đặc biệt; chỉ định, chống chỉ định, tác dụng không mong muốn của thuốc, tương tác thuốc, tương hợp, tương kỵ của thuốc; lựa chọn thuốc trong điều trị; sử dụng thuốc cho phụ nữ có thai/cho con bú, các lưu ý khi sử dụng thuốc.
+ Thông báo kịp thời những thông tin về thuốc mới: tên thuốc, thành phần; tác dụng dược lý, tác dụng không mong muốn, chỉ định, chống chỉ định, liều dùng đến các khoa lâm sàng.
+ Tư vấn cho Hội đồng thuốc và điều trị trong việc lựa chọn thuốc đưa vào Danh mục thuốc dùng trong bệnh viện, trong việc xây dựng tiêu chí lựa chọn thuốc trong đấu thầu.
+ Tư vấn về sử dụng thuốc cho bác sĩ kê đơn lựa chọn thuốc trong điều trị.
+ Hướng dẫn về sử dụng thuốc cho điều dưỡng, người bệnh nhằm tăng cường sử dụng thuốc an toàn, hợp lý; hướng dẫn cách dùng, đường dùng, khoảng cách dùng, thời điểm dùng thuốc; hướng dẫn, theo dõi, giám sát điều trị.
+ Tham gia phổ biến, cập nhật các kiến thức chuyên môn liên quan đến thuốc và sử dụng thuốc cho cán bộ y tế.
+ Tham gia công tác cảnh giác dược; theo dõi, tập hợp các báo cáo về tác dụng không mong muốn của thuốc trong đơn vị và báo cáo về Trung tâm Quốc gia về Thông tin thuốc và theo dõi phản ứng có hại của thuốc. Đề xuất biện pháp giải quyết và kiến nghị về sử dụng thuốc hợp lý, an toàn.
* Một số kết quả đạt được trong công tác dược lâm sàng, thông tin thuốc đang được triển khai tại bệnh viện Tâm thần tỉnh Quảng Ngãi trong những năm gần đây
Từ năm 2011, ngành Y tế Quảng Ngãi nói chung và Hội Dược học đã chú ý tập trung nâng cao kiến thức Dược lâm sàng cho cán bộ y bác sỹ, dược sĩ trong tỉnh. Sở Y tế và Hội Dược học đã phối hợp tổ chức nhiều lớp tập huấn để kịp thời nắm bắt, phân tích các nhu cầu của đông đảo người dùng mong muốn đối với thuốc, các cách dùng thuốc và tác động của thuốc trên bệnh nhân. Bệnh viện Tâm thần đã cử các bác sĩ cùng một số dược sĩ tham dự tập huấn. Sau tập huấn, các cán bộ y tế đã phối hợp thực hiện công tác dược lâm sàng trong điều trị tại bệnh viện nhằm nâng cao việc sử dụng thuốc an toàn hợp lý, đánh giá và phát hiện kịp thời những bất cập trong sử dụng thuốc, đẩy mạnh công tác thông tin thuốc, từ đó, góp phần phục vụ tốt công tác chăm sóc sức khỏe cho nhân dân. Qua các hoạt động này, đơn vị đã thực hiện được một số nhiệm vụ nhất định như thông tin cho các bác sĩ về liều dùng; dược động học; sinh khả dụng; phản ứng có hại của thuốc; tương tác thuốc; tư vấn thuốc điều trị, thuốc điều trị thay thế; xử lý khi dùng thuốc quá liều; Thông báo thuốc thu hồi, thuốc được phép lưu hành, thuốc giả; Thông tin về thuốc mới, tác dụng mới của thuốc cũ; Thông báo kinh nghiệm sử dụng thuốc của Hội đồng thuốc và điều trị cho tuyến dưới; Bồi dưỡng kiến thức sử dụng thuốc cho cho thầy thuốc, dược sĩ trong toàn bệnh viện.
Trong năm 2016, khoa Dược đã thực hiện báo cáo ADR cho trung tâm DI& ADR quốc gia. Số lượng các bản thông tin thuốc do khoa Dược cung cấp đã tăng lên trong các năm gần đây. Hội đồng thuốc và điều trị đã bắt đầu tiến hành phân tích, đánh giá sử thuốc ABC/VEN định kỳ hàng năm, từ đó điều chỉnh nhằm nâng cao chất lượng cung ứng thuốc.
Năm 2017, Bệnh viện Tâm thần Quảng Ngãi đã phát hành tập san Thông tin thuốc lưu hành nội bộ. Số lượng cán bộ y tế tham dự các buổi tập huấn về công tác dược đã tăng lên hàng năm và nội dung phù hợp với đặc thù chuyên khoa thần kinh. Phòng kế hoạch tổng hợp, kết hợp với khoa Dược và hội đồng Khoa học bệnh viện đã thống nhất thông qua các các quy trình chuyên môn liên quan đến thuốc, hoàn thiện các SOP làm cơ sở để khoa Dược và các khoa lâm sàng thực hiện tốt.
Một số hình ảnh của Bệnh viện Tâm thần Quảng Ngãi trong công tác dược lâm sàng, thông tin thuốc.
Tham gia tập huấn về dược lâm sàng
Tư vấn sử dụng thuốc cho bệnh nhân ngoại trú
Bảng thông tin thuốc
Người viết: DS. Hạ Thúy Ngân
